Gözlem Altına Alma

Gözlem Altına Alma

GÖZLEM ALTINA ALMA

Gözlem altına alma Ceza Muhakemesi Kanununun 74.maddesinde düzenlenmiştir. Şüpheli veya sanığın akıl hastası olup olmadığını araştırmak için yapılır. 

Şüpheli veya sanığın AKIL HASTASI olup olmadığı hem ceza hukuku açısından hem de ceza muhakemesi açısından oldukça önemlidir.

Ceza Hukuku açısından önemi şudur: TCK m.32/1'e göre; Akıl hastalığı nedeniyle işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği önemli derece azalmış olan kişiye ceza verilmez. Ancak bu kişiler hakkında GÜVENLİK TEDBİRİNE hükmonulunur.

Yani işlediği şey suç bile olsa eğer akıl hastalığı o fiil üzerindeki kusur yeteneğini tamamen ortadan kaldırmışsa ceza verilmez, kusur yokluğu sebebiyle ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.

TCK 32/2'ye göre; Birinci fıkrada yazılı derece olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi beş yıl, müebbet hapis cezası yerine yirmi yıl hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek ceza, altıda birden fazla olmamak üzere indirilebilir. Mahkum olunan ceza, süresi aynı olmak koşuluyla, kısmen veya tamamen akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir.

Sonuç olarak; kusur yeteneğini önemli derecede etkilememişse indirimli bir ceza verilir. Hakim isterse bu cezayı kısmen veya tamamen tedaviye çevirebilir.

Ceza Muhakemesi açısından ise önemi şudur: Akıl hastalığının yerinde olması yargılama şartıdır. Şüpheli veya sanığı sorgulayabilmenin şartı akıl sağlığının yerinde olmasıdır.

İnfaz hukuku açısından ceza çektirebilmek için de akıl sağlığının yerinde olması gerekir Zira akıl hastası olan bir kişinin ıslah edilmesi mümkün değildir. 

Akıl hastası olan kişi hakkında dava açılmış olsa bile bu YARGILAMA ENGELİ sayılır. Hakim veya mahkeme bu durumda DURMA kararı verir, akıl sağlığının tespiti için gözlem altına alır ya da aldırır. Sonrasında ise gelecek olan rapora göre hareket eder. 

Gözlem altına alma süresi içerisinde dava durdurulur. Adli Tıptan kişinin akıl hastası olduğuna ve bir daha iyileşmeyeceğine dair rapor gelirse DAVA DÜŞER.

Burada davanın düşme sebebi fiilin suç olmaması değil, yargılamanın yapılamamasıdır.

Sanık sorguya çekilmeden mahkumiyet kararı verilemeceği için dava düşürmekten başka yol yoktur.

Gözlem altına alma için ilk şart; suçu işlediğine dair kuvvetli şüphenin olmasıdır. Uzman bir hekimin önerisi de gerekir. Cumhuriyet Savcısının veya hakimin bunu kendiliğinden hissetmesi yetmez. Öncesinde uzman bir hekimin görmesi gerekir.

Bir ruh sağlığı hekiminin önerisi olmaksızın hakim duruşmadaki hal ve hareketlerine, abuk sabuk konuşmalarına dayanarak kimseyi gözlem altına alamaz. Böyle b,r şüphesi varsa dahi önce uzmandan ön rapor alınmalıdır. Uzman hekim 'bu kişi akıl hastası olabilir' derse soruşturmada sulh ceza hakimi, kovuşturmada işi gören hakimin kararıyla gözlem altına alınır.

Gözlem altına alma, resmi bir sağlık kuruluşunda, kamera bulunan bir odada yirmi dört saat gözlemleme suretiyle yapılır. Kişinin sadece gündüz davranışları değil gece davranışları da göz önüne alınır.

Bazen kişiler ceza almamak için kendisini akıl hastası gibi göstermeye çalışır. Geçmişte yaşanan bir olayda kişi kafasını sürekli duvara vurmuştur. Kişinin amacı akıl hastası olduğuna inandırıp ceza almamaktır. Böyle bir durumda kişi sırf kafasını duvara vuruyor diye ona akıl hastası denilemez.

Gözlem süresi üç haftayı geçemez. Bu sürenin yetmeyeceği anlaşılırsa resmi sağlık kurumunun istemi üzerine, her seferinde üç haftayı geçmemek üzere ek süreler verilebilir. Ancak bu sürelerin toplamı ÜÇ AYI geçemez.

Hangi akıl hastalığının hangi fiil üzerinde kusur yeteneğini kaldırdığı her zaman net bir şekilde söylenemez. Örneğin şizofrenler için söylenebilir ancak piromanikler yani yakma hastalığı bulunan kişiler için neyi yapıp yapmayacağı her zaman söylenemez.

Otello(kıskançlık sendromu) olan kişilerin de neyi yapıp yapmayacağı az çok bellidir. 

Hal böyle olunca somut olaya göre bilirkişi ya da heyet değerlendirme yapar.

Saf ve dengesiz kabul edilen herkes akıl hastası kabul edilemez. Kişi küçüklüğünde istismar edilmiş olabilir, şiddete maruz kalmış olabilir, ailesi tarafından ilgi görmemiş olabilir; yani bir denge problemi olabilir ama o kişi akıl hastası olmayabilir. Bu durum karşılaştığımız pek çok dosyada görülür ama gördüğümüz bu kişilerin hepsine akıl hastası diyemeyiz.

Örneğin travma sonrası stres bozukluğu kadınlarda çok fazla görülür. Kadın cinsel saldırıya ya da şiddete maruz kaldığında travma sonrası stres bozukluğu yaşar ancak bu durum yargılamaya engel değildir.

Özellikle belirtmek gerekir ki; travma sonrası yaşanan stres bozukluğu her zaman kalıcı değildir.

Kişi zamanaşımı süresi dolmadan iyileşirse ne olur?

Bu durumda kesin hüküm etkisi devreye girer. Neticede düşme kararı kovuşturmayı sonuçlandıran bir karardır, kesin hükümdür.

Bir süre sonra kişinin sağlığı yerine gelse bile mevcut kanun hükümleri çerçevesinde yargılama yapabilmek mümkün değildir.

Gözlem altına alınan kişiye bir avukat atamak zorunludur. Kendisi veya avukatı itiraz ettiğinde gözlem altına alma kararı durur. Normalde bir işleme yapılan itiraz o işlemi durdurmaz.

Ceza Muhakemesinde itiraz usul işlemini durdurduğu tek yer burasıdır. 

Gözlem altına alma kişi hürriyetini sınırlayan bir hal olarak kabul edilmiştir.

Gözlem altına alınan kişinin akıl sağlığı yerinde çıkarsa gözlem altında tutulduğu süre, cezasından mahsup edilmelidir. 

Diyelim ki; kişi iki ay gözlem altında tutulduysa mahkum edildiğinde bu iyi aylık süre mahkumiyetinden düşürülür. 

Eğer kişi adli para cezasıyla mahkum olmuşsa bir günü yüz liradan olmak üzere indirim yapmak zorunludur.

Kişinin ne zamandan beri akıl hastası olduğu saptanabilir mi? Bu hususta bir kesinlik olabilir mi?

Kişinin ne zamandan beri akıl hastası olduğu saptanabilir. Bu durumda hakimin bunu da göz önüne alması gerekir.

Gözlem Altına Alma hakkında faydalı bilgiler, Avukat Gizem Gül Uzun tarafından sunulmuştur.